I. Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ
1.1. Những yếu tố chủ thể của người bệnh:
– Yếu tố di truyền, cơ địa dị ứng
– Béo phì, suy dinh dưỡng, đẻ non.
– Giới tính.
1.2. Những yếu tố môi trường:
– Dị nguyên trong nhà: mạt bụi nhà, lông thú (chó, mèo, chuột…), gián, nấm, mốc, thuốc men, hóa chất …
– Dị nguyên ngoài nhà: bụi đường phố, phấn hoa, nấm mốc, các hóa chất, chất lên men, yếu tố nhiễm trùng (chủ yếu là virus), hương khói…
– Các yếu tố nghề nghiệp: than, bụi bông, hoá chất…
– Ô nhiễm môi trường: khói thuốc lá, các loại khí thải …
1.3. Những yếu tố nguy cơ kích phát cơn hen
– Một số dị nguyên (kể trên).
– Thay đổi thời tiết, khí hậu, không khí lạnh.
– Vận động quá sức, gắng sức.
– Một số mùi vị đặc biệt, hương khói các loại (đặc biệt khói thuốc lá).
– Cảm xúc mạnh v.v…
II. Chẩn đoán hen
2.1. Chẩn đoán xác định
2.1.1. Khai thác tiền sử dị ứng
Người bệnh và gia đình (ông, bà, bố mẹ, anh chị em ruột, con cái)
– Đã mắc bệnh hen
– Đã mắc các bệnh dị ứng khác (chàm, viêm mũi dị ứng, viêm kết mạc mùa xuân, viêm tai giữa), dị ứng với một số dị nguyên (bụi nhà, phấn hoa, thuốc, thức ăn…).
2.1.2. Khám lâm sàng
– Khó thở, khò khè, ho, nặng ngực tái đi tái lại nhiều lần, xuất hiện hoặc nặng hơn về đêm và sáng hoặc tiếp xúc các tác nhân kích thích.
– Nghe phổi có ran rít, ran ngáy trong cơn hen phế quản
2.1.3. Đo chức năng hô hấp (tiêu chuẩn vàng)
– PEF tăng 60 lít/phút hoặc tăng 20% so với trước khi hít thuốc giãn phế quản, hoặc PEF thay đổi hàng ngày trên 20%, gợi ý chẩn đoán hen.
– hoặc FEV1 khi đo bằng máy chức năng hô hấp tăng thêm ≥ 12% hoặc tăng thêm ≥ 200 ml sau khi hít thuốc giãn phế quản.
• Các xét nghiệm khác
– Test kích thích phế quản với metacholine hoặc histamine có thể được sử dụng trong các trường hợp nghi ngờ hen phế quản nhưng đo chức năng hô hấp bình thường.
– Xét nghiệm tìm nguyên nhân: dị nguyên gây bệnh, xác định IgE toàn phần và IgE đặc hiệu sau khi đã khai thác tiền sử dị ứng và làm các thử nghiệm lấy da, thử nghiệm kích thích với các dị nguyên đặc hiệu.
– Ngoài ra có thể điều trị thử bằng thuốc giãn phế quản cường 2 + ICS có kết quả cũng là một chứng cớ để có thể chẩn đoán hen.
2.2. Chẩn đoán phân biệt:
– Tắc nghẽn đường hô hấp trên: u chèn ép, bệnh lý thanh quản;
– Tắc nghẽn khí quản, phế quản: khối u chèn ép, dị vật đường thở (tiếng thở rít cố định, không đáp ứng với thuốc giãn phế quản).
– Hen tim: suy tim trái do tăng huyết áp, bệnh van tim, bệnh cơ tim
– Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính: trên 40 tuổi, tiền sử hút thuốc lá, thuốc lào, chức năng hô hấp có rối loạn thông khí tắc nghẽn không hồi phục hoàn toàn.
– Các bệnh lý phế quản, phổi khác.